Caitheann Breandán Delap a shúil ar na ciallachais atá i dTuarascáil An Bord Snip Nua don Ghaeltacht agus do lucht labhartha na Gaeilge.

Caithfear aird a thabhairt ar dhream ar leith agus ar na ceisteanna atá dúisithe acu, deir Breandán Delap. Tá sé in am ag saol na Gaeilge dul i ngleic leis na ceisteanna atá curtha faoi chaiteachas an stáit ar chúrsaí Gaeilge dar leis.

I dtrátha an ama seo gach bliain, bíonn scoláirí na tíre ar bís le fáil amach cén breithiúnas a thabharfar orthu ina dtuairisc scoile. Tugann Breandán Delap a mheas féin ar cad é mar a d’éirigh le baill den Chomhaireacht i gcaitheamh na bliana

Múnlú intinn na glúine aníos inár ndiaidh a tharraing aird Bhreandáin Delap nuair a mheá sé oide na linne seo sa chóras oideachais. Níl an ‘school around the corner’ mar a bhí. Tá an fear bailithe as saol baile agus as saol scoile roinnt mhaith de ghasúirí na hÉireann. Ní fearrde na gasúirí an méid sin dar leis.

D’fhéadfadh Aire na Gaeltachta sampla a sheanathar a leanacht nuair a bheas sé ag iarraidh an Ghaeilge a chur chun tosaigh le linn chúlú an gheilleagair, dar le Breandán Delap.

Ba cheart amharc go géar ar an chonradh shóisialta agus an chothroime a chur san áit a bhfuil sé ar iarraidh ann faoi láthair. Leis an chonradh shóisialta a chothromú, caithfidh polaiteoirí na tíre gearradh siar ar a gcuid costais sula ngearrfar seirbhísí atá riachtanach do dhaoine leochailleacha dar le Breandán Delap....

Má bhí lúb ar lár i bplean CCÉ, is cosúil go raibh suim trí mhilliun €uro ar tí titim isteach ina gciste fós féin. Deir an tAire Ó Cuív nach raibh próiseas maoinithe Chomhaltas Ceoltóirí Éireann chomh trédhearcach agus ba cheart dó a bheith. Aontaíonn Breandán Delap leis.

Ar cheart do na heagrais Ghaeilge a bheith buartha faoi rún Aire na Gaeltachta gearradh siar ar a líon? Is cosúil nach bhfuíl sé ar na bacáin, d’ainneoin a bhfuil ráite is cloiste againn. Fiosraíonn Breandán Delap an scéal.

Léiríonn an chonspóid reatha faoi chaiteachas FÁS laigeacht i mboird stáit na tíre, dar le Breandán Delap. Tá géarghá le hiad a leasú dá bharr.

Teip cumarsáide a ba chúis leis an phracás a rinne an rialtas den chonspóid maidir le cártaí leighis do sheandaoine dar le Breandán Delap.

Cothrom an ama seo dhá bhliain déag ó shin a seoladh an nuachtán seachtainiúil [i]Foinse[/i] agus Breandán Delap mar chéad eagarthóir air. Déanann sé anailís anois ar na hathruithe suntasacha atá beartaithe ag Foras na Gaeilge do na meáin chlóite Ghaeilge.

Cuirfear moltaí áiféiseacha chun cinn sna seachtainí beaga amach romhainn mar fhreagra ar an chúlú eacnamaíoch mar dhea, dar le Breandán Delap.

Tá Craobhchomórtas na hÉireann faoi lán seoil um an dtaca seo agus amharcann Breandán Delap ar an fhoireann a d’fhéadfadh ár dTaoiseach nua a chur chun páirce sa chomórtas.

Tá cur agus cúiteamh go leor ar siúl faoi láthair mar gheall ar Bhéising 2008. Ach ní hé gur rud úr nua é sin – ba mhinic an chonspóid sna sála ag na Cluichí Oilimpeacha le céad bliain anuas, mar a mhíníonn Breandán Delap.

Léirigh taighde a rinne Breandán Delap le gairid go bhfuil méadú mór tagtha ar an líon daltaí nach bhfuil orthu an Ghaeilge a dhéanamh mar ábhar don Ardteist agus go bhfuil sé sin amhlaidh de bhrí go bhfuil mí-úsáid á baint as an díolúine atá ann do dhaoine a bhfuil míchumas foghlama orthu.

Léiríonn suirbhé atá déanta ag Breandán Delap do Beo! nach bhfuil an coinníoll teanga ar eastáit úra sa Ghaeltacht á chur i bhfeidhm i ngach contae.

Tá bealaí eile le ceist theanga teagaisc mheánscoil an Daingin a fhuascailt seachas pobalbhreith gan chiall a reáchtáil, dar le Breandán Delap.

Is cosúil go bhfuil todhchaí an Aontais Eorpaigh i lámha na nÉireannach faoi láthair. Ach níl muintir na tíre seo ag tabhairt an oiread sin airde ar an reifreann cinniúnach atá ag teacht chun cinn, mar a mhíníonn Breandán Delap.

Féachann Breandán Delap ar na constaicí atá sa bhealach ar neamhspleáchas na hAlban, sprioc atá ag Alex Salamond agus a pháirtí, an SNP.

Dealraíonn sé go bhfuil éiginnteacht maidir le stádas dlíthiúil Churaclam Úr na Bunscoile. Más fíor é sin, céard iad na himpleachtaí do pholasaí nua na Roinne Oideachais i leith an tumoideachais? D’fhiosraigh Breandán Delap an scéal.

D’fhoilsigh Cois Life leabhar nua faoi iriseoireacht na Gaeilge, [i]Ar an Taifead: Fís, Fuaim, Focal[/i] le Breandán Delap, i mí Lúnasa. Sa chaibidil seo ón leabhar déantar cíoradh ar na meáin úra agus na dúshláin a gcaithfidh na meáin Ghaeilge aghaidh a thabhairt orthu.

D’fhoilsigh Cois Life leabhar nua faoi iriseoireacht na Gaeilge, [i]Ar an Taifead: Fís, Fuaim, Focal[/i] le Breandán Delap, an mhí seo caite. Sa chaibidil seo ón leabhar déantar cíoradh ar na meáin úra agus na dúshláin a gcaithfidh na meáin Ghaeilge aghaidh a thabhairt orthu.

Tá easpa muiníne ag muintir na hÉireann sa Gharda Síochána le dornán blianta anuas ach táthar ag súil gur féidir tús a chur anois le ré nua trédhearcachta, a deir Breandán Delap.

Tá titim mhór tagtha sa líon daoine atá ag ól i dtithe tábhairne na hÉireann le tamall anuas ach measann Breandán Delap go bhfuil sé in am ag na tábhairneoirí dul i ngleic leis an fhadhb, seachas bheith de shíor ag gearán.

Beidh impleachtaí tromchúiseacha ag an téamh domhanda amach seo ach níl fonn dá laghad ar Rialtas na hÉireann ná ar rialtais tíortha eile dul i ngleic leis an fhadhb. Measann Breandán Delap go bhfuil sé thar am ag na polaiteoirí ceannasaíocht a léiriú i dtaca leis an cheist seo.

Cothrom an ama seo deich mbliana ó shin seoladh ré órga na cumarsáide Gaeilge nuair a tháinig TG4 ar an aer den chéad uair agus nuair a foilsíodh an chéad eagrán de Foinse. Bhí Breandán Delap mar an chéad eagarthóir ar Foinse agus tá sé ag obair anois mar Chlár-Eagarthóir le Nuacht TG4. San alt seo, tugann sé a thuairim chlaonta ar a bhfuil bainte amach na meáin Ghaeilge le deich mbliana anuas agus féachann sé ar na dúshláin atá rompu.

Beidh neart cor agus cur is cúiteamh go leor ann i ndiaidh an chéad olltoghchán eile sula gcuirfear rialtas nua le chéile. Scrúdaíonn Breandán Delap na roghanna éagsúla atá ann.

Measann Breandán Delap go bhfuil an iomarca de na tionscadail theangalárnaithe lonnaithe i gConamara agus go bhfuil faillí déanta sna Gaeltachtaí eile.

Ós rud é gur i mí Lúnasa a fhaigheann na mílte scoláire a gcuid torthaí Ardteiste, thapaigh Breandán Delap an deis le marcanna a thabhairt do bhaill an Rialtais agus iad ag déanamh réidh dá mbliain dheireanach in oifig.

Measann Breandán Delap go bhfuil an rófhorbairt ag scrios áilleacht na tíre.